In Memoriam NOS Journaal

Luister naar Radio 10 Magic FM op 25  en 26 dec 2024 Het nieuws op 1e  en 2e
Kerstdag 12:00 uur 

NOS Journaal en met het oog op morgen op 2e Kerstdag

Bouterse: Een omstreden nalatenschap en zoektocht naar verzoening

Bron: Starnieuws: Ingezonden

26 Dec, 08:48

Het leven en nalatenschap van Desi Bouterse (1945-2024), voormalig legerleider en tweevoudig president van Suriname, roepen scherpe tegenstellingen op in een samenleving die nog steeds worstelt met de schaduw van zijn regime. Zijn dood biedt een moment van reflectie over de rol van machtsmisbruik, het collectieve trauma dat hij naliet en de moeizame weg naar verzoening.  

In 1980 pleegde Bouterse een staatsgreep. De staatsgreep werd aanvankelijk met enthousiasme ontvangen door een groot deel van de bevolking, gevoed door onvrede over corruptie en economische malaise onder de democratisch gekozen regering. Links-progressieve partijen zagen aanvankelijk een bondgenoot in het nieuwe regime, maar dat enthousiasme sloeg snel om naarmate het militaire bewind zijn ware aard onthulde.  

Het dieptepunt van Bouterses bewind kwam op 8 december 1982, toen prominente tegenstanders van het regime standrechtelijk werden geëxecuteerd. Deze Decembermoorden, waarvoor hij in 2023 definitief werd veroordeeld, staan symbool voor het brute karakter van zijn heerschappij. De repressie, mensenrechtenschendingen en het in stand houden van een klimaat van angst tekenden het leven van velen in die periode.  

Hoewel Bouterse in 1987 de macht overdroeg na democratische verkiezingen, bleef hij achter de schermen een dominante speler. Hij bleef aan als legerbevelhebber en organiseerde in 1990 een tweede coup. Zijn politieke comeback als leider van de Nationale Democratische Partij (NDP) bracht hem uiteindelijk terug in het machtscentrum. Van 2010 tot 2020 was hij president, een periode waarin hij Suriname verder polariseerde.  

Zijn bewind als president werd gekenmerkt door economische chaos en beschuldigingen van corruptie, maar ook door systematische pogingen om zijn eigen wandaden te vergoelijken. De veroordeling tot twintig jaar gevangenisstraf voor de Decembermoorden in 2023 werd door velen gezien als een cruciale stap in de strijd voor gerechtigheid, maar de onvolledige strafuitvoering blijft een open wond.  

Bouterses nalatenschap is diep verweven met de tegenstellingen binnen de samenleving. Enerzijds zijn er zijn aanhangers, die hem blijven zien als een bevrijder van een corrupte elite en als een sterke leider die opkwam voor nationale trots. Anderzijds is er een groeiende groep die hem beschouwt als een tiran, verantwoordelijk voor onnoemelijk leed en de ondermijning van democratische waarden.  

Deze polarisatie wordt verder versterkt door de complexe historische context van de jaren tachtig. Het is te eenvoudig om de steun voor het militaire bewind destijds af te doen als blinde loyaliteit of opportunisme. De economische onzekerheid, politieke instabiliteit en het gebrek aan vertrouwen in democratische instellingen speelden een belangrijke rol in de keuzes die mensen maakten. Een eerlijk historisch begrip van deze dynamiek is essentieel voor het vinden van een pad naar verzoening.  

De dood van Bouterse markeert niet alleen het einde van een tijdperk, maar ook een kans om opnieuw na te denken over hoe Suriname met zijn verleden omgaat. Het is duidelijk dat gerechtigheid nog steeds niet volledig is bereikt. Hoewel Bouterse is veroordeeld, blijft het voor veel slachtoffers en nabestaanden een bittere pil dat hij nooit daadwerkelijk zijn straf heeft uitgezeten.  

Tegelijkertijd moet Suriname ook de bredere sociale en politieke vraagstukken aanpakken die ten grondslag lagen aan de polarisatie van de jaren tachtig. Dit vereist niet alleen het erkennen van alle misdaden van het militaire bewind, maar ook een kritische blik op de rol van andere politieke en maatschappelijke actoren die in die tijd hebben bijgedragen aan de chaos.  

Verzoening kan alleen worden bereikt door een eerlijk en genuanceerd debat. Het zwart-witdenken dat soms de discussie domineert, helpt niet. Zoals eerder gesteld, moet er ruimte zijn voor zowel het erkennen van het leed dat is veroorzaakt als voor het begrijpen van de historische context waarin mensen keuzes maakten.  

Bouterse is nu een figuur van het verleden, maar zijn invloed blijft voelbaar. Zijn dood biedt Suriname de kans om een nieuw hoofdstuk te beginnen. Dit vereist moed van alle partijen: van slachtoffers en hun nabestaanden die misschien bereid moeten zijn om te vergeven, tot aanhangers van Bouterse die de feiten onder ogen moeten zien.  

Politieke partijen en maatschappelijke organisaties kunnen samen platforms creëren voor een constructieve dialoog die recht doet aan de slachtoffers, maar ook ruimte biedt voor een genuanceerd begrip van de historische context. Alleen door te erkennen dat het verleden complex is en niet past in een simpele dichotomie van goed en kwaad, kan Suriname de weg naar een gezamenlijke toekomst inslaan.  

De dood van Bouterse markeert een kans voor Suriname om het verleden onder ogen te zien en lessen te trekken voor de toekomst. Het is nu aan iedere Surinamer om te beslissen of hij of zij die kans wil grijpen.

Vincent Roep

Dood Bouterse komt hard aan bij aanhangers én nabestaanden Decembermoorden

NOS Nieuws•vandaag 25 dec 2024, 18:46

Het nieuws over de dood van Desi Bouterse hebben veel Surinamers in Nederland niet zien aankomen. Vanochtend werd bekend dat de omstreden oud-president van Suriname op een schuiladres is overleden. De 79-jarige Bouterse was sinds begin dit jaar voortvluchtig nadat hij tot 20 jaar cel was veroordeeld voor de Decembermoorden.

Norman van Gom is directeur van Radio mArt, een omroep in Amsterdam die uitzendingen maakt voor de Surinaamse gemeenschap in Nederland. Hij schrok toen hij hoorde dat Bouterse is gestorven. "Het is hard binnengekomen. Niemand had dit verwacht."

Het radiostation werd volgens hem opgebeld door huilende luisteraars die teleurgesteld waren over zijn dood en niet weten hoe ze met het nieuws moeten omgaan. Volgens Van Gom dachten luisteraars dat Bouterse was vermoord. "Dat was het eerste wat binnenkwam omdat er sprake was van huiszoekingen."

In Suriname reageren partijgenoten bij het huis van Bouterse. Zij zeggen dat hij een nalatenschap voor ze heeft achtergelaten die ze moeten voortzetten.

Bekijk hier hoe aanhangers van Bouterse naar zijn huis kwamen om te rouwen:

Romeo Hoost, neef van de in december 1982 vermoorde Eddy Hoost en de voorzitter van het Comité Herdenking Slachtoffers Suriname, denkt dat Bouterse nog had geleefd als hij niet was ondergedoken.

"Ik kan me dat indenken. Hij was ernstig ziek, kreeg nierdialyse thuis. Misschien is er medisch iets verkeerd gelopen, heeft hij niet de juiste medicatie gehad. Als hij zich had gemeld bij de gevangenis, dan zat hij zijn straf uit en werd hij medisch goed verzorgd."

Hij noemt het overlijden van de voormalige president heel jammer. Hoost had gewild dat Bouterse nog leefde om zijn straf uit te zitten voor de Decembermoorden. "Aan vijftien slachtoffers heeft hij persoonlijk meegedaan. Hij moest blijven leven om zijn straf van 20 jaar te kunnen uitzitten."

'Bloed aan zijn handen'

Ook strafrechtadvocaat Gerard Spong zegt het te betreuren dat Bouterse is overleden nog voordat hij zijn straf kon uitzitten. Spong was nauw betrokken bij het onderzoek naar de Decembermoorden. Hij zegt er een "ambivalent gevoel" aan te hebben overgehouden.

Voor Spong is het "een groot goed" dat Bouterse veroordeeld is voor zijn rol bij de Decembermoorden. "We weten eens en voor altijd dat het een moordenaar is geweest met bloed aan zijn handen."

Premier Dick Schoof zegt dat Bouterse voor velen, met name voor de nabestaanden, verbonden zal zijn met de moorden. "Met zijn overlijden heeft hij zijn straf nooit uitgezeten."

Staatsbegrafenis

"Ik kan mij voorstellen dat er heel veel mensen zijn, oudere Surinamers en zeker de nabestaanden van de 8 Decembermoorden, die de dood van Bouterse als een godsgeschenk beschouwen op deze eerste kerstdag", zegt Surinamekenner en journalist Roy Khemradj.

Toch is er een jongere generatie in Suriname die met Bouterse is opgegroeid en dat niet zo ziet. Voor hen en voor zijn aanhangers is Bouterse volgens Khemradj een "charismatisch figuur".

Khemradj denkt dat Suriname Bouterse, ondanks zijn rol bij de Decembermoorden, een staatsbegrafenis zal geven, omdat hij in 10 jaar president is geweest. "Een oud-president dient met staatseer te worden begraven en er moet ook een programma van nationale rouw zijn. Hoe dat uitgewerkt of ingevuld gaat worden, dat moeten we afwachten."

Santokhi condoleert familie

Ook de Surinaamse president Santokhi heeft gereageerd op de dood van Bouterse. "Vooruitlopend op meer gedetailleerde en definitieve informatie vanuit officiële kanalen, wil ik zijn echtgenote, kinderen en overige nabestaanden condoleren met het heengaan van de heer Bouterse", schrijft hij op Facebook.

Daarnaast roept Santokhi "in de geest van de feestdagen en het jaareinde" Surinamers op "om waardig te blijven, kalmte te bewaren, rust en orde te handhaven en in de geest van deze bijzondere dagen in gebed te gaan".